اادر خدمت اصلاح الگوی مصرف

سایت اطلاع رسانی اسفندیار عباسی

 پژوهش جامع               پژوهش مستقل               پژوهش مشارکتی              صفحه اصلی

پژوهش مستقل    

مقدمه

مطالعه موردی

اااابذرهای اصلاح شده

ااااکشاورزی شیمیایی و اصلاح بذر

اااااپژوهش مستقل: کشت قیاسیِ گندمِ بومی و گندم اصلاح شده 

ااااتهاجم به بذرهای بومی

اااااحیا، تکثیر و کشت بذرهای بومی

ااااتلاش برای حفاظت از بذرهای بومی

خدمات پژوهش مستقل

خواندنی ها

نگاهی تاریخی به ترویج کشاورزی شیمیایی و اصلاح بذر

اصلاح بذر در کشور ما متاثر از اصلاح نباتات در سطح جهانی است. اما همانطور که در گزارشی پژوهشی با عنوان نهاد فراملیتی کشاورزی به طور مستند نشان داده شده است، کشاورزی شیمیایی به طور اعم و اصلاح بذر به طور اخص در جهان با انگیزه های سیاسی و تجاری خاصی آغاز شده و ادامه می یابد. اگر چه این انگیزه ها با اهداف سرمایه داری جهانی و نظام سلطه همخوانی کامل دارد، با اخلاق اسلامی - ایرانی ما و خواست ملی کشور برای دستیابی به اصلاح الگوی مصرف و اقتصاد مقاومتی در تضاد است. مطالب زیر جهت تبیین تکامل تاریخیِ نظام و شیوه تولید کشاورزی در جهان تدوین شده است. تای نیاتنس ناین سناتتینت نست نت سسس ن اینات ین نتی نت سنتی نتس نت ینتس

آغاز تلاش همه جانبه صنایع غرب برای تولید، تکثیر و توزیع جهانی بذرهایِ به اصطلاح پربازدهِ به دهه های 1940 تا 1960 باز می گردد. پژوهش و تولید بذرهای اصلاح شده در ابتدا به بذرهای غله به ویژه گندم، ذرت و برنج محدود می شد ولی هم اکنون بذر بسیاری از محصولات را در بر می گیرد. قابل توجه اینکه آغاز این تحول در کشاورزی، مقارن با تحولی اجتماعی و سیاسی در عرصه جهانی بود. پس از پایان جنگ جهانی دوم، جنبش های مردمی در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی چالشی بزرگ برای اربابان سرمایه و قدرت های استعماری جهان به وجود آورد. از آنجاییکه این جنبش های مردمی غالبا ریشه در جوامع خودکفای روستایی داشت، برای سرکوب قطعی آنها می بایستی ریشه خودکفایی آنها هدف قرار می گرفت. توجیه تبلیغاتیِ نهادهای تحقیقاتی و شبکه جهانی توزیع و ترویج بذرهای جدید این بود که با افزایش جمعیت باید به فکر بذرهای پربازده بود تا از گرسنگی و مرگ در کشورهای فقیر جلوگیری شود. اما نادرستی این مدعا با گذشت زمان به روشنی معلوم شده است چرا که می بینیم پس از گذشت بیش از نیم قرن، گرسنگی کماکان از مسایل بزرگ دنیاست.  ت ستیتنست نست نتسی نست ینست نی سنی تسن یسن تینتسنتی سنتی سنیت سنتی سنیت ست ینت نتین ت ینتی نتس نتی

 توجه به پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسیِ اشاعه کشاورزی شیمیایی، از جمله حذفِ نفرات در فرآیند تولید کشاورزی، از هم پاشیدن روستاها و گسیل یافتن جمعیت های مولد و خودکفای این واحدهای تولیدی به واحدهای صنعتی در شهرها به عنوان یک پدیده جهانی، نشانگر انگیزه واقعی ایجاد این تغییرات بزرگ در کشاورزی است. از میان بردن خودکفایی و اقتدار غذایی، از طریق سپردنِ امرِ حیاتیِ تولید محصولاتِ خوراکیِ یک جامعه از میلیون ها کشاورز مستقل به تعداد نسبتا اندکی از کشاورزان بزرگ، و نیز پیوند دادن کشاورزی کشورها به بازارهای جهانی، از اهداف نظام سرمایه داری جهانی در تضعیف نظام های بومی کشاورزی کشورهای جهان بوده است. کما اینکه کشورهایی که خودکفایی غذایی خود را از دست داده و به جای غذای مورد نیاز خود صرفا بر تولید و صادرات چند محصول تجاریِ انگشت شمار، مثل برنج، نیشکر، میوه و قهوه، تکیه کرده اند در عرصه جهانی از قدرت سیاسی چندانی برخوردار نیستند. اصلاح بذرهای محصولات استراتژیک، مثل گندم، برنج و ذرت، در دهه های بعد از جنگ جهانی دوم دقیقا در مسیر رسیدن به این نتایج آغاز شد که کماکان ادامه دارد. تینتینتنست سنت نست ینت تیتن ینتنت تنت نت نت نتتنت نتنتنت نت ن تنت سنت سنت سی ت سنیتسنیت سنتسنت

تلاش های تحقیقاتی اولیه برای تولید بذرهای اصلاح شده در دو دانشکده کشاورزی، یکی در کشور مکزیک (مدرسه عالی علوم کشاورزی) و دیگری در فیلیپین (دانشکده کشاورزی دانشگاه فیلیپین)، با حمایت های مادی و معنوی بنیاد آمریکاییِ راکفلر آغاز شد. همچنین با حمایت دولت آمریکا و دانشگاه کٌرنِل، به هزینه دولت آمریکا و با مشورت بنیاد راکفلر و بنیاد فورد، از سال 1951 تا 1960 به ششصد کارشناسِ تایلندی آموزش های لازم داده شد. این فعالیت های آموزشی و تحقیقاتی، پایه ریزی دو مرکز تحقیقاتی بین المللی در مکزیک و فیلیپین را ممکن ساخت: انیستیتو بین المللی تحقیقات برنج (معروف به ایری) در فیلیپین و مرکز بین المللی اصلاح ذرت و گندم در مکزیک (معروف به سیمیت). این مراکز تحقیقاتی کانونِ ترویج کشاورزی شیمیایی و صنعتی را در سراسر جهان، به ویژه در کشورهای پیش مستعمره، تشکیل داد. تنها کافی است که کشوری به نام ترقی، توسعه یا مدرنیزاسیون کشاورزی اصول کشاورزی شیمیایی و صنعتی را در دروس دانشگاهی خود وارد کند. چه این کشور از نظر سیاسی مستقل باشد یا نباشد، بدون دخالت آشکار و مستقیم قدرت های بزرگ، این کشور به سوی تضعیف کانون های تولید روستایی خود، کاهش  اقتدار غذایی و افزایش اتکا به بازارهای جهانی برای خرید و فروش محصولات کشاورزی سوق می یابد و نتیجتا قادر به مقاومت در برابر سیاست های تسلط جویانه غرب نخواهد بود.ن  تت ت ت یت نتنست  ستینس تینتس  ین ستین ت ن                         تسن تسن تسن نتسی تس ی

اما ریشه کن کردن جنبش های مردمی با تضعیف خودکفایی فقط یکی از اهدافِ سرمایه داری جهانی برای اشاعه الگوی جدید کشاورزی به شمار می رود. هدف دیگر از ترویج بذرهای اصلاح شده، گشودن بازارهای جدید، به ویژه در کشورهای در حال توسعه برای محصولات شیمیاییِ غرب به شکل کود شیمیایی و سموم دفع آفات نباتی بوده است. در گذشته ای نه چندان دور، به برکت دانش بومی جوامع، تولید کشاورزی از مصرف کود و سموم شیمیایی بی نیاز بود. اما از آنجاییکه پس از جنگ جهانی دوم صنایع شیمیاییِ زمانِ جنگ تنها با تغییر کاربری و متنوع سازیِ محصولات شیمیایی می توانست به حیات خود ادامه دهد، ترویج بذرهای اصلاح شده راه مناسبی برای گشودن بازار کشورهای جوامع کهن برای کود و سموم شیمیایی به نظر می رسید. توضیح اینکه، در فرآیند تولید بذرهای اصلاح شده از کود شیمیایی استفاده می شود و لذا بافت ریشه ایِ نباتات اصلاح شده بیشتر شامل ریشه های مستعد برای جذب آب است تا ریشه های مستعد برای جذب موادِ آلی خاک. ریشه های نباتات اصلاح شده به گیاه اجازه می دهد که در هر آبیاری، کود شیمیاییِ محلول در آب را به راحتی جذب کند. پس حتی اگر بذرهای اصلاح شده در حاصلخیزترین اراضیِ غیر شیمیایی کاشته شود، بافت ریشه ای آنها قادر به جذب مواد آلیِ کافی برای تغذیه سالم و ثمردهی بالای گیاه نیست چون مواد آلی خاک در آب محلول نیست. به عبارت دیگر، زارعی که بذر اصلاح شده می کارد، چاره ای جز خریداری و استفاده از کود شیمیایی ندارد. ابتسنتسنتینسیت نستی  تتنت تینت نتینت نتی ینتی نتس نت ینتس نتی سنت ینتسنتی

در کشاورزی بومی که در آن از بذرهای اصیلِ بومی و کود حیوانی استفاده می شود، رطوبت نسبی خاک کافی است تا به جذب مواد آلی توسط ریشه های گیاه بینجامد. اما برای تغذیه نباتات اصلاح شده، آبیاری فراوان لازم است تا یون های موجود در نمکِ کود شیمیایی آزاد شود. از این رو است که کشت بذر اصلاح شده با افزایش مصرف آب زراعی همراه است. تقارن ترویج کشاورزی شیمیایی با تنزل فاحش و بی سابقه منابع آب در مناطقی از دنیا که کشاورزانِ محلی آن طیِ قرون به صورت پایدار از منابع آبی خود استفاده می کرده اند بی ارتباط نیست. مطمئنا بهره برداریِ افراطیِ چند دهه اخیر از منابع آب شیرین برای سیراب کردن عطش سیری ناپذیر اراضیِ آلوده به نمک های کود شیمیایی فشار بیسابقه ای بر این منابع محدود و آسیب پذیر وارد کرده است. تتتتسنتنسیت نستی نستی نست یننتنت  یتت نتینیتنن ت   تیان یناس نا س ت ینتی نیت ناس

مورد دیگری از اتلاف و اسراف منابع اقتصادی و لطمه به محیط زیست، لزوم استفاده از سموم شیمیایی برای مقابله با آفات کشاورزی است. برخلاف بذرهای بومی که طی قرون از نظر ژنتیکی در برابر شرایط دشوار محلی، از جمله آفات، کم آبی و یا پرآبی، مقاوم شده اند، بذرهای اصلاح شده برای مقابله با آفات نیازمند به سموم شیمیایی اند. به عبارت دیگر، با کشت بذرهای اصلاح شده، هزینه خرید سموم شیمیایی نیز به دو هزینه غیر ضروری دیگر، یعنی آب بیشتر و کود شیمیایی، اضافه می شود. این تحول برای صنایع بزرگ تولید بذر و نهاده های شیمیاییِ غرب سودهای هنگفتی به ارمغان آورده است. اما برای کشاورزان و مصرف کنندگان مواد غذایی در سراسر جهان، این تغییر در نظام کشاورزی هزینه بیشتر برای تولیدکنندگان، قیمت بالاتر برای مصرف کنندگان، لطمه به محیط زیست و منابع طبیعی و صدمه به سلامت جامعه را در پی داشته است. منبع: کری فاولر و پت مونی تتت نتنتنت نت نتنت نت نت نستی سنیت سنیت سنیت سنیت تی نتسیایانیا تنتیتنستنست

با توجه به نکات بالا، برای حرکت به سوی اصلاح الگوی مصرف و دستیابی به اقتصاد مقاومتی که بر خودکفایی و خوداتکایی جامع تاکید دارد، الزامی است که احیا، تکثیر و ترویجِ کشت گسترده بذرهای بومی مجددا در دستور کار کشاورزان و ادارات ترویج کشاورزیِ کشورهای مستقل قرار گیرد. برخی صاحبنظران ادامه استفاده از بذرهای اصلاح شده را با دلایلی چون نیاز روزافزون جمعیت رو به رشد جهان به غذا توجیه می کنند. اما فرسایش شدید منابع آب و خاک در کره زمین بیش از این اجازه استفاده اسراف آمیز از بذرهای اصلاح شده را نمی دهد. به بیان دیگر، فرقی نمی کند که چه کسی، کشاورز ، مصرف کننده یا دولت، هزینه های غیر ضرور مرتبط با نهاده های شیمیایی را متحمل شود، منابع طبیعی کشورها دیگر قادر به تحمل خسارات وارده از سوی کشاورزی شیمیایی نیست. مضافا اینکه بذرهای بومی از نظر ثمردهی از بذرهای اصلاح شده نه تنها کمتر نیستند بلکه برترند. این نتیجه ای بود که از احیا و کشت قیاسی گندم بومی و گندم اصلاح شده در دهستان خورهه استان مرکزی در سال 1379 به دست آمد. مسلما کشت هایِ پژوهشیِ مشابه با بذر دیگر محصولات می تواند به روشن شدن بیشتر عملکرد قیاسی بذرهای بومی و بذرهای اصلاح شده کمک کند. مثال های بیشتر از دیگر نقاط جهان که حاکی از برتری اقتصادیِ بذرهای بومی بر بذرهای اصلاح شده است در بخش «باورهای نادرست، تکنولوژی نامناسب و رفتارهای نامعقول در کشاورزی» در گزارش نهاد فراملیتی کشاورزی آمده است.   تیت تیتنیتسنتنسیت نسیت نسیت نسیت نستی نسی ت نمینت نتینت سنتین تنتصنت ینتنت