به لجن کشیدن اراضی زراعی - بزرگترین تخریب زیست محیطی، فیلم

اتاق مطالعه

آسیب شناسی شکاف اطلاعاتی در جوامع

به لجن کشیدن اراضی زراعی - بزرگترین تخریب زیست محیطی

حداقل از 2002، یعنی سال انتشار مقالۀ «ریسک عناصر بیماری زا در کشاورزی با لجن فاضلاب» به قلم آقای دیوید لوئیس، یکی از پژوهشگران سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا («ای پی اِی»)، خطرات سهمگین ناشی از لجن شبکه های فاضلاب برای بهداشت محیط و سلامت مردم کاملا شناخته شده بوده است. امروزه، استفاده از لجن فاضلاب در تولید محصولات کشاورزی در ایران، غالباً با نام مبهمِ «بیوسالید» و به بهانۀ گمراه کنندۀ تولید محصولات ارگانیک (غیرشیمیایی)، امری جایز به شمار می آید. چرا با وجود اطلاعات مستند موجود در مورد خطرات ناشی از این سیستم ناکارآمد در دیگر کشورها، مسئولین در کشور ما در دو دهۀ اخیر، با غفلت از ضرورت انجام پژوهش مستقل، نه تنها به دام این فریب بیماری زا افتاده اند، بلکه ضمن شتاب در احداث شبکه های فاضلاب شهری و روستایی، از کار غیر علمی خود به عنوان تلاشی برای پیشرفت کشور سخن به میان آورده اند؟ ما در این مدت شاهد بوده ایم که به واسطۀ این غفلت بزرگ و در رویارویی با مقادیر رو به فزونیِ لجن فاضلاب در شهرهای کوچک و بزرگ کشور، به ناچار، محکوم به تکرار اشتباه دیگر کشورها در دفع پسماندِ بیماری زای لجن فاضلاب در اراضی زراعی شده و خود را در معرض احتمال انتقال آلودگی های آن به چرخۀ غذایی انسان و دام قرار داده ایم. ما ایرانیان چگونه به دام چنین فریب بزرگی افتادیم و چرا بر ادامۀ کار غلط خود پافشاری می کنیم؟ پاسخ به این سؤال را می توان در توهمِ شکاف اطلاعاتی جست. ادا

لجن فاضلاب پسماندی است که از ترکیب پساب های مسکونی، بیمارستانی و صنعتی حاصل می شود. مادامی که رویکرد درست در تمامی حوزه های پسماند و پساب، جداسازی یا «تفکیک» است، فناوریِ نامناسب و مخرب شبکۀ فاضلاب، مقادیر عظیمی از آب باران و مواد بیولوژیکی اساسا بی خطر (مثل فضولات انسانی) را با پساب های خطرناک بیمارستانی و صنعتی مخلوط می کند و می آلاید. مقادیر عظیمی از لجن که در نهایت از این فرآیند نابخردانه بر جای می ماند محصولی است که گزینه های پیش روی دولت ها (مثل شهرداری ها و مسئولین فاضلاب) را به شدت محدود می سازد. به بیان دیگر، دولت ها، پس از هزینه کردِ میلیون ها دلار (غالبا به شکل بدهی های سنگین به بانک جهانی) و راه اندازی این سیستم های عفونت زا، عملا نمی دانند که با لجن بیماری زای آن چه کنند! از این رو، ایشان، به ناچار، به راه حل هایی چون استفاده از لجن به عنوان کود برای مصارف کشاورزی رو می آورند. بدینصورت سالانه میلیون ها تن لجن حاوی عفونت ها و داروها در پساب های بیمارستانی و فلزات سنگین و مواد شیمیایی موجود در پساب های صنعتی، به عنوان کود کشاورزی تبلیغ و به اراضی زراعی افزوده می شود و بدین صورت آلودگی های به شدت بیماری زای آن وارد چرخۀ غذایی انسان و دام می گردد.ا

تحقیقات دیوید لوئیس و دیگر پژوهشگران متعهد، مثل هلن شیلدز و کارولین اسنایدر، نشانگر مسلم شیوع بیماری هایی است که ساکنین مناطق زراعی آمریکا به واسطۀ استفاده از لجن فاضلاب در تولید کشاورزی به آن مبتلا شده اند. این بیماری ها شامل انواع حساسیت ها، بیماری های ریوی و قلبی، اسهال، دفع خون در مدفوع، تب و لرز، عفونت سینوسی، انواع عفونت های باکتریایی، به ویژه به باکتریِ «استافیلوکوک اپیدرمیس» است که نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاوم است. گزارش هایی از فوت کودکان پس از تماس با خاکِ آلوده به لجن فاضلاب و ابتلا به عفونت ناشی از این باکتریِ خاص و همچنین تلف شدن دام بر اثر تغذیه از علوفه تولید شده در خاک آلوده به لجن فاضلاب منتشر شده است. تاریخ اسفبار و عبرت آموز استفاده از این فناوری ابتدایی، ناکارآمد و عفونت زا، در یک قرن اخیر در کشورهای شمال آمریکا و اروپا شواهد روشن و هشداردهنده ای از خود باقی گذاشته است. از این رو تعجب آور نیست که در واکنش به مسایل جدیِ ناشی از شبکه فاضلاب، تعداد قابل توجهی از شهرهای بزرگ دنیا، به منظور فاصله گرفتن از تبعات بیماری زای احداث شبکه فاضلاب، به روش های جایگزین مثل تالاب مصنوعی، برای تفکیک و دفع پساب های شهری خود، روی آورده اند.ا

متأسفانه با وجود انبوهی از شواهد مستند موجود، که در فیلم مستند «به لجن کشیده» نیز به تصویر کشیده شده است، ما در ایران، در دو دهۀ اخیر، شاهد رشد تصاعدی پروژه های فاضلاب (شهری و روستایی) بوده ایم و آثار سوء استفاده از لجن (و آب) فاضلاب در کشاورزی نه تنها در اراضی زراعی حومۀ شهرهای کوچک و بزرگ دیده می شود، بلکه نشانه های آشکار آن بر بسیاری از صیفی جاتِ زمینی در بازار تره بار نیز قابل مشاهده است. چرا مسئولین در کشور ما، قبل از قبول و اجرای این پروژه های غیرضروری و ویرانگر، از انجام پژوهش مستقل، در مورد کارآیی و پیامدهای نامطلوب این فناوری در دیگر کشورها، غفلت کرده اند؟ چگونه ملتی هوشمند که بر اساس یافته های باستان شناسان، از دورانِ پیش از اسلام، دارای سیستم های آبرسانی و دفع پسابِ شهری هوشمندانه بوده است اینچنین فریب سیستمی پرهزینه، پرمصرف از لحاظ انرژی، و به غایت خطرناک از لحاظ بهداشت عمومی و محیط زیست را خورده است؟ابی شک این بی اطلاعی فاحش به ارتکاب اشتباهات ننگ آور دیگری هم منجر می شود که گاه رسانه ای می گردد. مثلا در اسفندماه 1396، خبر واردات «کود انسانی» از کشور ترکیه رسانه ای شد. در اخبار رسمی کشور، مسئولین، ضمن تکذیب مجدانۀ خبر «واردات کود انسانی از ترکیه»، خبر واردات لجن فاضلاب (به مقدار 160 تن) را تأیید و آن را محصولی «ارزشمند برای استفاده در رآکتورهای تصفیه فاضلاب» معرفی کردند، کالایی ضروری که «ما در داخل قادر به تولید آن نیستیم»!ا

شکی نیست که یکی از عواملی که مسئولین ما را برای به دام افتادن در این فریب بزرگ، در ابعاد مختلف آن - مالی/اعتباری، فنی، زراعی و تجاری- مستعد ساخته شکاف اطلاعاتی است. و راه خنثی سازیِ تأثیرِ توهمِ شکاف اطلاعاتی و پرهیز از فریب های مشابه در آینده، روزآمد نگاه داشتن آگاهی خود پیرامون آخرین پژوهش های علمی در حوزه های مختلف دانش است تا هم افزایی حاصل از افکار عمومی آگاه و افکار نخبگانی آگاه به سیاستگذاری های سنجیده از سوی مسئولین بینجامد و از فجایعی چون ساختن شبکه های فاضلاب و استفاده از لجن داخلی (یا وارداتی) در اراضی زراعی و تبعات ویرانگر زیست محیطی و بهداشتی آن پیشگیری شود.1

Biosludged: The Greatest Environmental Crime You've Ever Known

به لجن کشیده: فجیع ترین جنایت زیست محیطی که تا کنون شناخته اید

در این فیلم مستند، دانشمندان و پژوهشگران مستقل، خطرات مهلکِ استفاده از لجن فاضلاب در اراضی کشاورزی را با اسناد عینی و شواهد علمی به اثبات رسانده و آن را محکوم کرده اند. یکی از این کارشناسان، زیست شناس میکروبی، آقای دیوید لوئیس، است که برای سال ها در سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا («ای پی اِی») به انجام مطالعات میدانی اشتغال داشت. وی شواهد تبانی غیر اخلاقی دولت آمریکا با دانشگاه ها و شرکت های بزرگ برای سوء استفاده از پژوهش های علمی در حمایت از سیاستگذاری های غلط را در قالب کتابی با عنوان «علمِ فروشی» منتشر ساخته است. بنا بر شواهد گردآوری شده، آلودگی های موجود در لجن فاضلاب شامل هزاران نوع از اقلام زیر است: فلزات سنگین، داروها، مواد مخدر، ضایعات صنعتی، سموم دفع آفات و مواد شیمیایی ای که بر سیستم هورمونی افراد (و در نتیجه باروری جوامع) اثرگذارند. دانشمندان مقادیر قابل توجهی از این مواد شیمیایی اثرگذار بر سیستم هورمونی و افزایش ناباروری در جوامع را به مواد آرایشی/بهداشتیِ به ظاهر بی خطری مثل انواع شامپو ردیابی کرده اند، که قطعا مقادیر عظیمی از آن از طریق لجن فاضلاب به اراضی زراعی راه پیدا می کند.ا

خطر ماندگاری این ناخالصی ها در اراضی زراعی به حدی جدی است که کارشناسان، ترویج این روش کودورزی خاک را مترادف با «تروریسم زیستی» دانسته اند. منظور ایشان از «تروریسم زیستی» این است که گرچه فناوریِ شبکۀ فاضلاب به بهانۀ نظافت شهری و حفاظت از پاکیزگی آب های زیر زمینی تبلیغ می شود، اما بر اساس شواهد سهمگینی که در آسیب به اراضی زراعی و سلامت جامعه یافت شده است می توان به جرأت گفت که فناوری فاضلاب عمدتأ با اهداف ضد بشری برای افزایش بیماری ها در جوامع، از بین بردن انسان ها و آسیبِ ماندگار به اراضی زراعی طراحی شده است! در کشورهای غربی، توسعه شبکه های فاضلاب مصداقی از ترویج جهل با پوشاندن حقیقت به دست دانشگاهیان خودفروخته و در جوامع تمدنی از مصادیق فاحش تحقیر در توسعه و توهمِ شکاف اطلاعاتی ناشی از آن است.ا

- Caroline Snyder. 2005. The Dirty Work of Promoting “Recycling” of America’s Sewage Sludge. Int. J. Occup. Environ. Health 11. 415–427

ا- کارولین اسنایدر. 2005. کار کثیف تبلیغ بازیافت لجن فاضلاب به عنوان کود زراعی.ا

- Helane Shields. 2002. Sludge Victims: Voices From the Field. New Solutions, 12:4, 363-370.

ا- هیلین شیلدز. 2002. قربانیان لجن: نداهای دردمند از مناطق کشاورزی.ا

- David L. Lewis and David K. Gattie. 2002. Pathogen Risks from Applying Sewage Sludge to Land. Environmental Science and Technology. July 1.

ا- دیوید لوئیس و دیوید گتی. 2002. ریسک عناصر بیماری زا در کشاورزی با لجن فاضلاب. ا

- David L. Lewis. 2019. Science for Sale: How the US Government Uses Powerful Corporations and Leading Universities to Support Government Policies, Silence Top Scientists, Jeopardize Our Health, and Protect Corporate Profits. New York: Skyhorse Publishing.

ا- دیوید لوئیس. 2019. علمِ فروشی: چگونه دولت آمریکا از شرکت های بزرگ و دانشگاه ها برای حمایت از سیاست های دولت استفاده می کند و در این راستا به ساکت کردن دانشمندان متعهد و به خطر انداختن سلامت جامعه و حمایت از منافع شرکت های بزرگ می پردازد. ا