اادر خدمت اصلاح الگوی مصرف

 
 

سایت اطلاع رسانی اسفندیار عباسی

  دریافت قلم فارسی (فونت) مناسب  

صفحه اصلی    معرفی سایت    تازه های سایت    همکاری با سایت   درباره اسفندیار عباسی    تماس با ما

مقاله ها و پیوندها:    بخش اول - آلودگی اطلاعاتی    بخش دوم - توسعه محلی 

خدمات پشتیبانی پژوهش            خدمات پشتیبانی نشر             خدمات پشتیبانی توسعه محلی

 برای پژوهشگران          برای اولیا و مربیان           برای برنامه ریزی و سیاستگذاری       

    ا مقاله ها و پیوندها - توسعه محلی و اصلاح الگوی مصرف ا

   

توسعه زیرساخت سبز: ضرورتی برای حفظ کرامت انسانِ شهرنشین

توسعه شهری و شهرنشینی عموما به عنوان یکی از شاخص های توسعه و پیشرفت مطرح می شود. اما فقط شهرهایی برای انسان قابل زندگی است که در آنها هزینۀ  مسکن برای جمیع اقشار مناسب، رفت و آمد آسان، غذاها سالم، زندگی شهروندان آن همراه با آسایش، آب آن عاری از مواد شیمیایی و هوای آن قابل تنفس باشد. به نظر می رسد که با رشد سرطانی شهرها و ازدحام خودروهای شخصی، کلان شهرهای امروز دنیا با این ایده آل بسیار فاصله گرفته اند. شهرسازی نوین معتقد است که توسعه «زیرساخت  سبز» در شهرها، مثلِ افزایش تعداد بوستان های شهری، جنگلکاری در سراسر شهر، باغچه کاری در منازل، مدارس، مساجد و غیره و کشاورزیِ شهری در درون و حاشیه شهرها، از ملزوماتِ شهرسازی و شهرداریِ مطابق با کرامت انسانی است. تتب نستنست نست ینتسین سنیت سنی نس ینست ی

 

 

 

 

 

پیشینه تاریخی بام سبز

بام سبز برگرفته از دانش بومی جوامع کهن است که امروزه برای توسعه زیرساختِ سبز در کلان شهرها به کمک جوامع مدرن آمده است. تصویر بالا خانه های سنتی در جزایر فارو (دانمارک) را نشان می دهد که بام آنها با چمن پوشیده شده است. باسنتسینت سنیت

بام سبز که در ساخت و سازِ بومیِ کشور ایسلند نیز بسیار متداول بوده است نشان می دهد که این عایقِ زنده برای جلوگیری از انتقال حرارت از درون سازه ها به محیط سرد بیرون نیز کاربرد و کارآیی داشته است. برای اطلاع بیشتر در مورد دیگر ویژگی های طراحیِ بومی در ساخت و ساز به این صفحه مراجعه نمایید. بانستنستین سنیت نسیتنسیت نیست نیس تنست

 

 

 

 

 

 

 

انواع بام سبز

امروزه از نظر نوع ساختمان و انواع  فضای سبزِ به وجود آمده بر بام ها تنوع قابل ملاحظه ای مشاهده می شود. اما به طور کلی بام های سبز را می توان در دو گروه بزرگ دسته بندی کرد: تصویر بالا نمونه ای از نوع «بام سبز فشرده» و تصویر پایین از نمونه ای از «بام  سبز سبک»  را نشان می دهد. در بام های سبز فشرده می توان به کشت انواع خوراکی های سردرختی و زمینی پرداخت در صورتی که نوع دوم بیشتر برای پوششی تزیینی و سبک مناسب است. ببت نیتسن یس تنتسنت سنت تنتینت سنتنیت س

 

 

 

 

 

 

اجزای متشکله بام سبز

نمای بزرگتر

نشت آب از سقف طبعا یکی از دغدغه های مرتبط با احداث بام سبز است. اما علاوه بر پیشینه تاریخی فناوری بام سبز در بسیار از جوامع، سازه های جدید که با مواد صنعتی ساخته می شوند نیز با موفقیت عمل کرده اند. در این تصویر، اجزای بام سبز نشان داده شده است. ایتسنت نسیت نستی نست ین تسین تسینت

 

 

 

 

 

 

پیشینۀ مدیریتِ انتقال حرارت در دانش بومی ایران

نمای بزرگترتت

تصویر بالا نمایی از یخچالی قدیمی در روستای زواره در استان اصفهان است. اگر چه غفلت از قانون دوم ترمودینامیک در رشته شهرسازی به بروز پدیده جزیرۀ حرارتیِ شهری و اتلاف انرژی در شهرهای بزرگ جهان منجر شده است، ولی نیاکان ما ایرانیان از کارآییِ مدیریت انتقال حرارت برای کنترل و ذخیره انرژی حرارتی و برودتی به طور گسترده بهره می برده اند. یکی از مثال های اعجاب انگیز که نمونه هایی از آن هنوز در بسیاری از نقاط کشور به یادگار مانده است همین یخچال های بومی است. نیاکان ما با قرار دادن آب در مجاورت هوای سرد در فصل سرما، حرارت آن را استخراج و آن را منجمد می کردند و یخِ به دست آمده را به مدت یکسال در سازه هایی نظیر تصویر بالا نگهداری می کردند. جالب توجه اینکه تولید یخ و نگهداری درازمدت آن  به این صورت از مصرف هر گونه انرژیِ حاصله از سوخت های فسیلی بی نیاز بود و گاز آلاینده ای به جو نمی افزود. برای اطلاعات بیشتر در مورد یخچال ها و دیگر فناوری های اقلیمی ایران به این سایت مراجعه نمایید. تصویر بالا نیز از همان سایت است. و  تستسنی سنیت نسی نس ینس ین سین ستینت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فناوری های مناسب برای تامین و بهینه سازی مصرف انرژی

مدیریت انتقال حرارت برای تامین آسایش شهروندان 

بازگشت به متنوع سازی منابع انرژی

بازگشت به بهینه سازی انرژی در حمل و نقل

بازگشت به فناوری های مناسب در حمل و نقل

 

تت نمای بزرگتر

جزیرۀ حرارتیِ شهری

جنگلکاری در شهر

بام سبز

چگونگیِ انتقال حرارت از محیطی به محیط دیگر از معلومات علم فیزیک در مباحث مرتبط با انرژی است و جنگلکاری شهری یکی از ابزار نوین حرفه شهرسازی برای مقابله با انتقال حرارت در کلان شهرهای امروز جهان است. با استفاده از این دانش می توان از دو منظرِ بهینه سازی مصرف انرژی و متنوع سازی منابع انرژی به دستاوردهای قابل توجهی دست یافت. با درختکاری انبوه هم نیاز به انرژی برای خنک کردن محیط ها کاهش می یابد و هم با بهره گیری از یکی از منابع بزرگ و رایگانِ انرژی در طبیعت، یعنی نور خورشید، اسباب ایجاد سایه و تلطیف و پاکیزگی هوا به وجود می آید. لذا تعجب آور نیست که با گرانتر شدن منابع سوخت فسیلی و ضرورتِ جدیِ مقابله با گازهای آلاینده در جو، توجه نواندیشان در حوزه شهرسازی و معماری به این موضوع جلب شده است. لازم به ذکر است که بهره گیری هوشمندانه از مدیریت انتقال حرارت اگر چه آگاهی جدیدی برای شهرسازان و معماران جهان محسوب می شود، پیشینه آن در کشور ما از دیرباز وجود داشته است. تبتسن سنیت نسی نسی نس ینستی نس ینس ینتس ینتس ینت سنی تسنی سنیت سنتی

اصل انتقال حرارت در طبیعت را در علم فیزیک با عنوان «قانون دوم ترمودینامیک» می شناسند. به این معنی که اگر دو سیستم مجزا (مثل دو جسم، دو محیط، یا یک جسم و یک محیط)، مجاور یکدیگر قرار گیرند، حرارت از سیستم گرمتر به سیستم سردتر منتقل می شود و این فرآیند تا زمانیکه دو سیستم به اعتدال دمایی برسند ادامه می یابد. برنامه ریزان شهری و معمارانِ آگاه، بر اساس این قانونِ طبیعت، شهرها و بناهای آن را طوری طراحی می کنند که از مصرف غیرضروری سوخت های فسیلی در جامعه برای گرمایش و سرمایش محیط های کار و زندگی شهروندان پرهیز شود. عدم توجه به این قانون در حرفه شهرسازی در سده اخیر موجب گرمتر شدن محیط های شهری در مقایسه با طبیعت و روستاهای اطراف شهرها شده است. این پدیده را هم اکنون «جزیرۀ حرارتیِ شهری» می نامند. این پدیده برخاسته از ازدیادِ سطوح تیره رنگ مثل آسفالت و بتون، سطوح فلزی مثل بدنه اتومبیل ها و دیگر عوامل گرما زا مثل موتور وسایل نقیله است. برای کاستن از تاثیر این عوامل، علاوه بر جنگلکاری شهری، احداث بام سبز نیز راهکار دیگری برای کاهش سطوح تیره رنگ در شهرهای بزرگ است. در زیر به تشریح بیشتر این پدیده و هر دو راهکارِ جبرانی می پردازیم. مجموعه ای متشکل از این دو راهکار و روش های مشابه، مثل احداثِ شبکه ای گسترده از بوستان های شهری، باغچه کاری در محله ها و کشاورزی شهری، و نیز ایجاد زیستگاه هایِ طبیعیِ درون شهری، حوزه جدیدی در رشته شهرسازی نوین موسوم به «زیرساختِ سبز» را به وجود آورده است.   تسنتنسیت سنیت نسیت نستی نست ینست نست ینتس ینتس ینت fjkjskdj skdjskdjksd

جزیره حرارتی شهری 

این پدیده که بر مصرف انرژی در شهرها به طرز فاحشی افزوده ناشی از بی توجهی به قانون دوم ترمودینامیک در حرفه شهرسازی است. در چند دهه گذشته به علت رشد سرطانی شهرها که عمدتا ناشی از چیرگیِ سیاست هایِ خودرو مدار در طراحی شهری بوده است، هر ساله مساحت عظیمی از اراضی طبیعی، باغات و مزراعِ اطراف شهرها برای مقاصد شهری تبدیلِ کاربری یافته و نتیجتا بامِ سازه ها، خیابان های عریض و طویل و پارکینگ های وسیع جایگزین فضای سبز طبیعی شده است. این سطوح تیره رنگ غالبا حرارت محیط را جذب و در خود نگه می دارد. این پدیده که عملا تمامی مساحت یک شهر را در بر می گیرد موجب می شود که به محض خنک تر شدن هوا در شب، حرارتِ جذب شده در این سطوح به هوای خنک تر شب منتقل گردد و بدینصورت گرمی شدید هوای روزهای تابستانی در شب نیز تداوم یابد. ناگفته نماند که در سراسر روز نیز، هوایِ خنکِ درونی سازه ها که توسط وسایل سرمازای برقی خنک می شود نیز با انتقال گرمای بیرون به درون، گرم می گردد. تفاوت دما بین جزیرۀ حرارتی در شهر و محیط طبیعی اطراف آن در شب گاه به 12 درجه سانتی گراد می رسد. بنابراین در شهرهایی که جزیرۀ حرارتی حاکم است، اتکا به کولر آبی یا گازی برای خنک سازی هوای خانه ها همان قدر مؤثر و عقلانی است که بخواهیم آبِ کتری ای که روی شعله قرار دارد را با افزودن یخ خنک نگهداریم.  تبستنس تنس ینست ینس ینس ینس ینست نست ینست ین سنیت سنتی 

سنیت سنتی نست نست نیتس

جنگلکاری در شهر

پس با استناد به قانون دوم ترمودینامیک، خنک سازی محیط شهری مشروط به اقداماتی جدی جهت کاهش سطوح آسفالته، بتونی و فلزی در سطح شهر و ایجاد سایه بر این سطوح جذب کنندۀ حرارت خورشید است. بدون این اقدامات، تلاش مصرف کنندگان برای اصلاح الگوی مصرف انرژی در فصل تابستان به نتایج مطلوب منجر نمی شود. جنگلکاریِ شهری یکی از راهکارهایی است که از طریق آن می توان در مقیاسی وسیع از سطوح تیره رنگ در شهر کاست و به سطوح سایه دار و تبخیر آب از برگ گیاهان و خاک که موجب تلطیف هوا می شود افزود. اعتقاد به کارآیی این راهکار به حدی است که شماری از بزرگترین شهرهایِ بزرگ جهان مثل شانگهای، لندن، لوس آنجلس، نیویورک و دِنوِر (مرکز ایالت کولورادو در آمریکا)، رسما قصد خود را برای ایجاد جنگل های شهری با کاشت یک میلیون اصله درخت اعلام کرده اند. این تلاش ها که عموما با هدف گذاریِ شخصِ شهردار آغاز و سپس با جلب همکاری سازمان های غیر دولتی و عموم مردم ادامه یافته است، خود حاکی از باور گسترده در میان صاحبنظران در مورد فواید جنگلکاری (با درختان مثمر و غیر مثمر) در سطح شهر است. این فواید شامل موارد زیر است: تعدیل دمای محیط، پاکیزه سازی هوا، زیباسازی شهر، ترسیب کربن (یعنی ذخیره سازی گاز آلایندۀ دی اکسید کربن هوا در بافت درخت)، افزایش نفوذپذیری اراضی شهری برای استحصال آب باران در خاک به منظور جلوگیری از تخریب سیلابی، ایجاد امنیت غذایی در محدوده شهر (به ویژه در صورت بروز بلایای طبیعی و قطع شدن خطوط تامین آذوقه) و کاهش مرگ و میر بر اثر گرمازدگی در میان سالمندان و خردسالان در فصل تابستان است. هم اکنون، در پایگاه های اطلاعاتی ویژه ای که توسط شهرداری این شهرها به وجود آمده به صورت روزشمار، آمار درخت های کاشته شده و فاصله هر شهر تا هدفی که در ابتدای پروژه برای خود منظور داشته اعلام می گردد تا مشارکت مردمی در تیمار درختان موجود، کاشت و نگهداری از درختان جدید و نیز جلب مشارکت مالی از سوی خیرین و دیگر دستگاه های اجرایی میسر گردد. تینتسن سنیت نسیت نسیت نیست نست ینست ینتس ینت سینت سینت سنیت سنیتست

گسترش جنگلکاری شهری به این صورت به کسبِ تجاربِ قابل توجهی در رویارویی با چالش عظیمِ زیرسازیِ سبز در حرفه شهرسازی انجامیده است. توسعه زیرساخت سبز که بدون آن شهرها قابلیت اسکانِ سالم برای انسان ها را از دست می دهد، با دیگر اقدامات زیرساختی در فرآیند توسعه تفاوت دارد چرا که مثلا نمی توان برای جنگلکاریِ شهری اوراق قرضه صادر کرد. لذا اینکه هر شهر چگونه توانسته است منابع مالی و نیروی انسانیِ لازم برای کاشت صدها هزار اصله درخت جدید را تامین کند و شهروندان را به نگهداریِ مستمر از درختانِ فعلی و جدید تشویق کند، از تجارب ارزشمند این شهرهای مبتکر محسوب می شود. به طور خلاصه تا کنون شهرهایی موفقیت تر بوده اند که توانسته اند: تیتسن سنت سنیت نسیت نست ینست ینست ینست ینست ینت سینت سینت سنی ست

پروژه جنگلکاری را در شهرداری نهادینه کرده تا با تغییر شهردار، از اولویت پروژه کاسته نشود.ا

خیرین از جمله شخصیت های حقیقی و حقوقی شهر را با تفهیم فواید جنگلکاری، به ویژه برای کسب و کار یا پیشبردِ اهداف حرفه ای آنها، برای مشارکت مالی لازم بسیج کنند.ا

پروژه های درختکاری را از طریق سازمان های مردم نهاد و بسیج مردم محله ها عملیاتی کنند.ا

با ارائه خدمات آموزشی و اطلاع رسانی در مورد انتخاب مناسب و شیوه نگهداری از درختان، انگیزۀ بیشتری برای شهروندان در تیمار درختان موجود و کاشت درختان جدید و نگهداری از آنها به وجود آورند.ا

بر محدودیت های مرتبط با کاشت درختان مثمر در اماکن عمومی که از دیرباز از تعصبات رشته شهرسازی بوده است فایق آیند. شهروندان، به ویژه ساکنین محله های کم درآمد شهر، با انتخاب درختان میوه انگیزۀ بیشتری برای مشارکت در جنگلکاری شهری پیدا می کنند. ا

 

تجربه همچنین نشان داده است که یکی از مهم ترین عواملِ اجرایِ موفقیت آمیز پروژه های جنگلکاری شهری چگونگیِ انتخاب درخت است. انواع درخت می باید با توجه به کمیت و کیفیت چتر و ریشه ها و ارتفاعِ نهایی آنها و نیز سلیقۀ درختبان (یعنی شهروندی که برای کاشت و نگهداری از درخت داوطلب شده است) انتخاب شوند. سازمان های مردم نهادِ مرتبط با پروژه های جنگلکاری شهری تاکنون اطلاعات فراوانی پیرامون روش انتخاب انواع درخت و دیگر نکات فنی در درختکاری و جنگلبانی در محیط های شهری گردآوری کرده اند که از طریق اینترنت برای همگان قابل دسترس است. (منابع این صفحه) ابسنتس تسینست ینت سنیت سنیت نس یتنس تینست نیت س تسنی نستی

 

بام سبز

شاید تا چندی پیش احداث باغچه روی بام خانه ها کاری فانتزی محسوب می شد. اما هم اکنون به لحاظ تشدید تبعاتِ جزیرۀ حرارتی شهری، احداث فضای سبز روی بام بناهای شهری از ملزومات دستیابی به زیرساخت سبز در کلان شهرهای دنیا به شمار می آید. بام سبز که الهام گرفته از دانش بومی ساخت و ساز است از دو جهت به اصلاح الگوی مصرف انرژی کمک می کند. یکی اینکه با ایجاد عایقی زنده و خنک روی بام، به تعدیل هوای درون سازه کمک می کند. و دیگر اینکه با رفعِ سطوح تیره رنگِ بام و ایجاد سایه به تعدیل پدیده جزیرۀ حرارتی در سطح شهر می انجامد. فواید دیگر بام سبز شامل استحصال آب باران و استفاده بهینه از این منبع برای رشد گیاهان و تولید غذا و در عین حال کاستن از احتمال جاری شدن سیلاب در سطح شهر است. ایجاد فضایی تفریحی برای تمامیِ ساکنین یک بنا نیز یکی دیگر از مزایای بام سبز است که از نیاز به تردد موتوریِ شهروندان در سطح شهر جهت تفریح  در طبیعت می کاهد. تستنستی نتسی نستی نست ینت سینت سینت سنی تسنی تنسیاسانست ینتس ینت سینت نیستنسی تنسیت

فناوریِ ایجاد فضای سبز بر روی بام دانشی آزموده شده است و هر گونه دغدغه در مورد نَشتِ آب به واحدهایِ زیرین بی مورد است. زیرسازی بام و اجزای متشکلۀ بام سبز از نظر طراحی و مهندسی به صورتی اجرا می شود که آسیب ساختاری به بنا را منتفی می سازد. این فناوری در امر کاهش دمای محیط نیز آزمایش خود را پس داده است. به طور مثال، دمای هوا برفراز بام ساختمان شهرداریِ شیکاگو (تصویر بالا) بین 1.1 تا 4.1 درجه سانتی گراد از ساختمان های مشابه که فاقد فضای سبز اند خنک تر است. معمولا این کاهش دما در بیرون از ساختمان ها موجب می شود که 15 تا 25 درصد از انرژی لازم برای خنک نگه داشتنِ فضاهای داخلی آنها در تابستان کاسته شود.   بتستن سیتنستی نستی نست ینستی نتس ینست ینت سی تنتنس نتسی نت سنیت نسیت نستی نت یسنت سینت س

از سوی دیگر تحقیق نشان داده است که بام سبز قادر است تا 75 درصد آب بارندگی را در خود حفظ کند و این میزان رطوبت را از طریق تبخیر از سطح خاک و تعرق از برگ گیاهان به تدریج به محیط بازگرداند، که از این طریق از بروز سیلاب در شهر در روزهایِ بارانی پیشگیری می شود. اجرایِ آزمایشیِ پروژۀ بام سبز بر فراز بام بنای شهرداری شیکاگو به حدی موفقیت آمیز بوده است که شهرداری هم اکنون با پرداخت کمک هزینه به خانه سازان، ایشان را به احداث بام سبز در سازه های جدید تشویق می کند. در مقایسه با آمریکا، ساخت بام سبز در کشورهای اروپایی در زمان معاصر دارای سابقه طولانی تری است و آغاز آن به اوایل دهه 1980 میلادی می رسد. به واسطه عملکردِ درخشان این نوع معماری، در بسیاری از کشورهای اروپایی، مقرراتی تنظیم شده است که خانه سازان را به احداث بام سبز ترغیب می کند. بتسنتسن ینس ینتس ینتس ین سنی سنیت نسیت نستی نست ینست ینست ینس

انواع بام سبز

به طور کلی انواع بام سبز را به دو نوع تقسیم می کنند: نوع فشرده و نوع سبک. نوع فشرده دارای بستری ضخیم است که به ساکنین ساختمان اجاره می دهد تا به کاشت درخت و باغچه کاری مفصل برای تولید غذا بر روی بام خود اقدام کنند. معمولا در این موارد وزن وارده بر بام بین 300 تا 630 کیلوگرم بر متر مربع است. نوع سبک بام سبز چالش کمتری برای مهندسیِ سازه است و بیشتر برای گلکاری با گیاهان بومی منطقه مناسب است. بسترِ کشت در این نوع نازک تر و وزن وارده بر بام بین 30 تا 200 کیلوگرم در متر مربع تخمین زده می شود. قرار دادن گلدان در اندازه های مختلف برای کاشت درخت، گل و سبزیجات نیز روش دیگری برای ایجاد بام سبز است ولی از نظر استحصال آب باران، این نوع بامِ سبز کارآییِ لازم را ندارد. اسنتس نیتسنی تسنیت نست ینست ین ستینت سنیت نس تینست ینست ین ستتتتنست نت نست ینتتس تسین

بنابراین، با توجه به تاثیرِ پدیده جزیرۀ حرارتی بر دمای شهرها می بینیم که تغییرات رفتاری از سوی مصرف کنندگان در کاهش مصرف برق ضمن اینکه بسیار لازم است اما به تنهایی کافی نیست و گاه اساسا غیر ممکن است. تجارب نواندیشان معاصر در دیگر کشورها و نیز میراث فرهنگی جوامع کهن در کشور ما و دیگر نقاط دنیا نشان می دهد که راهکارِ عالمانه این است که مهندسین معمار، شهرسازان، برنامه ریزان و سیاستگذاران و دیگر مسئولین در کسب آگاهی در مورد چگونگیِ مدیریت انتقال حرارت در سازه ها و شهرها بکوشند. هم اکنون، بی توجهی به مدیریت انتقال حرارت در طراحی سازه ها و شهرها موجب بروز شرایطی شده است که مقادیر عظیمی انرژی صَرف مبارزه با گرمای فزاینده می شود. در صورتی که توجه این دست اندرکاران به تقویت و توسعه زیر ساخت سبز، محیطی معتدل تر در شهرها به وجود می آورد که در آن نیاز شهروندان به مصرف انرژی برای خنک کردن فضاهای درونی،  خودبخود و به مراتب کمتر است. تبتیتسنت ینستی نست نتسی نت سینت سنیتنسیت نیست نس ینس ینست ین سین نتسین

منابع

 
 
 
آرم و طراحی سایت، حمیرا شریفی 2008 ©آ