اادر خدمت اصلاح الگوی مصرف

سایت اطلاع رسانی اسفندیار عباسی

اطلاع رسانی               آموزش               پشتیبانی               صفحه اصلی

خدمات اطلاع رسانی توسعه محلی   

مقدمه

نمونه های موفق توسعه محلی

برنامه ریزی و سیاستگذاری

نهاد شناسی

دانش بومی

نمونه ای از نهادسازی بومی: خانه، خانواده، امید، کار

علاجی که فقط یک مسئله را چاره کند پایدار نیست. گاه معرفی یک فناوری مناسب می تواند شرایطی مسئله ساز و نامطلوب را به شرایطی سرشار از فرصت بدل کند. به موجب اجرای طرح «خانه، خانواده، امید، کار»، جوانان جویای کار در روستا می توانند با  استفاده از فناوری مناسب ساخت و ساز، با بهره گیری از علم مهندسی روز، با هزینه ای بسیار اندک، صاحب خانه شوند، خانواده تشکیل دهند و با کسب آموزش های لازم اقدام به ایجاد کسب و کارِ جدید و رفع مسایل روستای خود کنند. بیشتر بخوانید.  . به موجب طرح بالا، ساختنِ نهادی بومی با مشارکت جوانان روستا از یک سو و

پیشرفت: تعریفی جدید، شاخصی نو

تعداد رو به رشدی از اقتصاددانان جهان بر این باورند که شاخص های صرفا مالی مثل «تولید ناخالص داخلی» (جی دی پی) میزان مناسبی برای سنجش پیشرفت جوامع انسانی نیست. از این رو تلاش برای تدوین جایگزین هایِ مناسب برای این شاخص اقتصادی آغاز شده است. شاخص های تدوین شدۀ جدید نشان می دهد که ملت ها می توانند پیشرفت را بر اساس ارزش های فرهنگی خود تعریف کنند و سپس عملکرد خود را سال به سال از نظر کمّی و کیفی بسنجند. با تدوین جایگزین هایِ مادی و معنویِ پیشرفت در جهان، کاستی های شاخص های صرفا مالی هر چه بیشتر آشکار شده و جذابیت نهادهای بیگانه که مصرف نامعقول را تشویق می کند رنگ می بازند.  بیشتر بخوانید ت  بست  سنتنتنسیت نستی نست نتسین سینتسنیت سن

چرا سدهایِ بزرگ فناوری مناسب محسوب نمی شود

تولید برق، کنترل سیلاب ها و تجمیع منابع آب برای مصارف کشاورزی، از جمله توجیهاتی است که معمولا برای ساخت سدهای بزرگ ارائه می گردد. اما بر اساس نتایجِ بررسیِ کارشناسانۀ «کمسیون جهانی سد» که گزارش مشهور آن در سال 2000 به چاپ رسید، آسیب ها و معایب سدهای بزرگ بسیار بیش از فواید آنهاست. نگارندگان این گزارش تاکید کرده اند که با علم به پیامدهای زیانبار سدسازی، تداوم ساخت و ساز سدهای بزرگ به دلایل اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و منابع طبیعی عقلانی نیست. برای اطلاع بیشتر، متن کامل این گزارش را در اینجا بخوانید. در همین ارتباط، سایت ویژه ای به نام «ریورز اینترنشنال» برای انتشار آخرین اخبار در مورد سدسازی در جهان به وجود آمده که در این آدرس قابل بازدید است. قابل ذکر است که به لحاظ آگاهی بیشتر مردم و مسئولان در مورد زیان های سدهای بزرگ، در دهه 1990 میلادی، نزدیک به 200 سد در کشور آمریکا تخریب شد. بستن ینتسنت سنتنیست نیستنیست ارش  زدرد ادامه

نظام سرمایه داری جهانی چگونه از سدسازی در کشورها سود می برد؟

آب از نیازهای اساسی زندگی است و به لحاظ تغییرات آب و هوایی و تداوم خشکسالی، از منابع بسیار کمیاب و نتیجتا گرانقیمتِ آینده جهان خواهد بود. از این رو تلاش برای تجمیع و ایجاد تمرکز لازم جهت خصوصی سازی منابع آب در دستور کار نظام سرمایه داری جهانی قرار گرفته است. بر اساس این گزارش به مدت سه دهه، یعنی از دهه 60 تا دهه 80 میلادی، بانک جهانی از پروژه های سدسازی در کشورها به منظور افزایش کنترل بیشتر دولت ها بر منابع متمرکز آب حمایت کرد و از آغاز دهه 90 به این سو، توجه خود را معطوف به ایجاد فرصت برای سرمایه گذاری خارجی جهت خریداری این منابع از دولت ها کرده است. در این گزارش در مورد همکاری تنگاتنگ شرکت های بزرگ آب و بانک جهانی سخن به میان آمده است.  بیشتر بخوانید. تنسنستن ستینتسنتس ینت سنیت سنیت سن یسنتی سنتی

نهادشناسی و نهادسازی 

مقدمه

چند نکته نظری

کاربرد در اقتصاد توسعه

شناسایی نهادهای استعماری

 نهادسازی برای پیشرفت بومی

منابع

سه ویژگیِ برجسته، نهادهای بومی را از نهادهای تحمیلیِ خارجی متمایز می کند. این سه ویژگی را می توان در سه واژه بیان کرد: عدالت، عقلانیت و مشارکت. در این صفحه به تبیین نقش کلیدی این سه ویژگی برای مقابله با نهادهای تحمیلی و پایه ریزیِ نهادهایِ سازنده و بومی خواهیم پرداخت.  بستن سیتن سین سینتسینت سنیت سنیت نستی نست ینست ینت

با مطالعه بیشتر در مورد نهاد و نهادسازی می توان دریافت که هدفِ نهادسازی در جوامع بشری، از دیر باز، هماهنگیِ رفتارِ اعضای جامعه بوده است. اما این هماهنگی واقعا به چه کار می آمده است؟ «دستیابی افراد به اهدافی که آن جامعه به عنوان نتیجه ای ارزشمند تایید می کرده است.» این احتمالا یکی از جواب های ممکن به این سوال است. مثلا، نهادِ خانواده، رفتار والدین و فرزندان را هماهنگ می کرده است تا به رغم تمام زحمات و مشکلات بچه داری، محیطی مناسب و مساعد برای رشد مادی و معنوی کودکان جامعه و خشنودی والدین در جوانی و پیری فراهم شود. همچنین نهاد روستا به تدریج شکل گرفته است تا افراد بتوانند با همکاری، همفکری و مشارکت در بهره گیری پایدار از منابع، تمامی نیازمندی های خود را، اعم از غذا، پوشاک، مسکن و انرژی، از منابعی که طبیعتِ پیرامون آنها فراهم می کرده به دست آورند. تتس نتنسی نستی نس نست نس نس نست نست نست نست سنت سنت سنت سنت سن تسن

پس دو ارزش در نهادها و در نقش آنها در جامعه مستتر است: پایداری و پیشرفت، پایداری نهاد و جامعه از یک سو و امیدِ اعضای جامعه برای رسیدن به اهدافی که برای آینده در نظر دارند، از سوی دیگر. به عبارت کلی تر، یکی تداوم حیات جامعه در بستر طبیعی آن و دیگری حرکت مستمر افرادِ آن جامعه به سوی اهداف ایشان که به آنها انگیزه می دهد که برای داوم جامعه هم بکوشند؛ رابطه ای مساعد و دو سویه بین انسان و دو سامانۀ بزرگتر، یکی سامانۀ اجتماعی و دیگری سامانۀ عظیم طبیعی که در آنها زیست می کند.  تبستنس ینتسن سنی سن سنتبیتستنستینتس ینتسنیتنسیت ن نست نت سن تسن سن

اندیشمندانی که در خدمت نظامِ سلطه بوده و در حوزه نهادسازی فعالیت کرده اند به خوبی دریافته اند که برای هماهنگ کردن رفتار فرد فردِ توده های میلیونیِ جوامع در مسیر اهداف خود (یعنی همان دستیابی به مواد اولیه و بازارهای فروش در سراسر دنیا)، کافی است که توجه فرد را فقط به خود (یعنی خودِ فرد) معطوف کنند و ارتباط او با سامانه های بزرگتری که در آنها زندگی می کند را قطع نمایند. و به همین دلیل، تعادل استوار و زمان آزموده که بین منافع شخصیِ فرد از یک سو و منافع اجتماعی و منافع طبیعی او از سوی دیگر در قالب نهادهایِ متنوع بومی به وجود آمده بود می باید به تدریج تضعیف و نابود می شد. بتسنت نسی نستی نست نست نست نست نتس ینتس نتسنت سنتسنی نستی نس ینست ی

لذا تعجب آور نیست که نهادهایِ جدید مهندسی شده در الگوی غربی توسعه بر امکانِ پیشرفتِ فردی (یعنی رسیدن فرد به اهدافِ شخصی خود بدون در نظر گرفتن تداوم حیات جامعه یا پایداری روش های بهره گیری از طبیعت) تاکید دارد و با مشارکت و تعاون مخالف است و رقابت را تشویق می کند. اما بریدن از جامعه و طبیعت نه عقلانی است و نه عادلانه. غیر عقلانی است چون زندگی در جامعه و بر روی کره زمین، اساسا یعنی اتکا داشتن و بهره مند شدن از آنچه جامعه و طبیعتِ پیرامونی فراهم می کند و تضعیف جامعه یعنی تضعیف فرد. ناعادلانه است چون عدل حکم می کند که کلیه افرادی که از مواهبِ مشترکِ اجتماعی و طبیعی بهره مندند در تلاش برای پایداری آنها نیز مشارکت کنند. تستس نینس تنستی نس نست ینست ینت تستنت سنتسنیت  نست ینتس نست ن یتسن یتنس تینستیسیس

عقلانیت و عدالت از خصلت های فطری بشر است و هر دو حکم می کنند که اعضای جامعه برای رسیدن به اهداف مشترک خود با هم تعاون و مشارکت داشته باشند. جالب توجه اینکه، دانشمندانِ انسان شناس میل به تعاون و مشارکت و ارج نهادن به ارزش های فطری و اجتماعی مثل عقلانیت و عدالت را در فرهنگ آیینی تمامی جوامع کهن یافته اند. و همچنین تعجب آور نیست که از منظرِ نهادسازانِ غربی، دقیقا همین ارزش های دینی و اخلاقی مانعی برای نفوذ الگوهای غربی توسعه، ترویج فردگرایی و فرهنگِ رقابتِ ویرانگر در بهره برداریِ ناپایدار از منابع طبیعی محسوب می شده است. یکی از نظریه پردازان و طراحان مشهور حوزه نهادسازی به نام «ویلیام سیفین» که آثارش از سوی آژانس توسعه بین المللی دولت آمریکا منتشر شده است صراحتا یکی از موانع جدی در برابر نهادهای غربی در جوامع کهن را «اصولِ نظارتی و تنظیم کننده» در آن جوامع می داند. وی اصول نظارتی و تنظیم کننده را اعتقادات ریشه دار در نهادهای بومی می داند که بر رفتار افراد و عدم تمایل ایشان به پیروی از نهادهای جدید اثرگذار است. سیفین این اصول را به خانواده، جامعه محلی (محله شهری یا روستا) و دین نسبت می دهد. در کشور ما نیز ارزش های دینی، خانوادگی و محلی همواره به عدالت و عقلانیت حکم می کرده اند و از این رو است که دانش بومی ما سرشار از الگوهای مشارکتی در جامعه و در تعامل با طبیعت است. تستس تستسن نست نتس ینتسنیت سینت سنیت سنت نست ینت سینتنتنستسبیسیبسبسیبسبسبسبسبسبس

عدم رعایت عدالت و عقلانیت در نهادسازیِ غربی هزینه گزافی را بر تمامی جوامع بشری و طبیعت تحمیل کرده است. در عمل شاهدیم که معنی پیشرفت اگر فقط به رشدِ مادی و بهبود استاندارد زندگی افراد در جامعه محدود شود، نتیجه کار را واقعا نمی توان پیشرفت نامید. بلکه، سیر نزولیِ کیفیت زندگی که برای تمامی اعضای جامعه و محیط زیست و منابع طبیعیِ پیرامونِ آنها رخ داده است، عین پسرفت است. لذا نهادسازی بومی، به عنوان امری عظیم و حماسی در راستای مصلحت جامعۀ خودی و مقابله با نهادهای فریبکارانۀ نظامِ اقتصادیِ غرب، می طلبد که آحاد مردم به رفتار روزانه خود با مراقبت بیشتری توجه کنند و با رجوع به اصل عدالت و عقلانیت، تک تک اعمال خود را محک بزنند. همانطور که در مقدمه و شناسایی نهادهای استعماری، در توصیفِ مصادیقِ نهادسازی در کشاورزی و حمل و نقل شهری بیان شد، نهادهای پیچیدۀ غربی شامل اجزایی است که همزمان، رفتار توده های مردم، نخبگان و سیاستگذاران را، به نفع خویش، هماهنگ می کند. از این رو، همگام و همزمان با آحاد مردم که به مراقبت عقلانی و عدالت - محورِ رفتار خود روی آورده اند، برنامه ریزان و سیاستگذاران نیز می باید با حساسیت و بصیرت بیشتری، بستر مشارکت را در همه زمینه ها تقویت نمایند تا به تدریج نهادهای وارداتی غربی جای خود را به نهادهای بومی دهند.  تتبس تسنیت سنتی نسیت نست ینسیت نس ینست ینست نس ن سنتس

بگذارید این روند را، یعنی حرکت به سوی بهبودی از طریق مراقبت از اصولِ عدالت، عقلانیت و مشارکت، را در ارتباط با شرایط مسئله سازِ کلان شهرهای آلودۀ جهان با هم مرور کنیم: شهروندِ یک شهر بزرگ با لحاظ قرار دادنِ عدالت و عقلانیت (و نه رقابت با دیگران)، در مورد رفتارِ خود می اندیشد. از این منظر، وی قطعا استفادۀ تک سرنشینی از خودرو را مغایر با عدالت و عقلانیت خواهد یافت. استفادۀ تک سرنشینی از خودرو یقینا رفتارِ عادلانه ای نیست چون بسیاری دیگر از شهروندان بدون اینکه هوای شهر را تا این حد آلوده کنند، پای پیاده، با دوچرخه یا با وسایل نقلیه عمومی، به محل کار یا دیگر مقاصد خود می روند. و این کار عاقلانه هم نیست چون گازهای آلایندۀ زیادی که او به هوا می افزاید، علاوه بر جمیع اقشار مردم، به او و عزیزان او نیز که از همان هوا تنفس می کنند آسیب می رساند.  ستسنت سنیتنسیت نست نست ینسنت سنیت سنیت سنیت نس ینس یبستتسی

همزمان، شهرداری ها، که اکنون به مشارکت می اندیشند، شبکه حمل و نقل عمومی را بسط می دهند. از سوی دیگر، معابر را در اختیار همه عابرین (خودرو، پیاده، وسایل عمومی و دوچرخه سوار) قرار می دهند. اعتبارات شهرداری را با تناسبی عقلانی و عادلانه بین فضای سبز برای عابران پیاده و دوچرخه سواران و زیبا سازی محله های شهری از یک سو و احداث زیرساخت های لازم برای تردد وسایل موتوری از سوی دیگر تقسیم می کنند. شهرداری ها همچنین توجه بیشتری به منطقه بندی چند منظوره (یا مختلط) خواهند کرد به صورتی که همۀ کاربری های متفاوت زمین (تفریحی، اداری، تجاری، مسکونی، و حتی کارگاه های کوچکِ حِرَف و صنایع سبک و غیر آلاینده و باغداری و باغچه کاریِ شهری) می توانند در یک منطقه، در کنار هم وجود داشته باشند. رویکرد مشارکتی، سیاستگذاران را تشویق خواهد نمود که به جای پرداخت یارانه های کلان به صنعت خودرو، از تولید دوچرخه و دیگر وسایل نقلیه غیر موتوری و نیز صنایع مرتبط با شبکه هایِ ریلیِ سطحی حمایت کنند. بسنستبستسنیت سنیتنسیتنستنست نست ینت سنیت سنین سینت سنیت سنیت نستی نست نست نیت سن ت

در حوزه کشاورزی نیز، کشاورزانِ آگاه، با عدالت و عقلانیت از رفتار خود مراقبت می کنند. استفاده از نهاده های شیمیایی برای تولید محصولات کشاورزی مصداقی فاش از کم فروشی و ظلم به همنوع است. آیا میوه ای که با کود شیمیایی پرورش یافته و آلوده به باقیماندۀ سموم شیمیایی است همان قدر سالم و مغذی است که میوه ای پاک که به طور طبیعی و عاری از سموم رشد کرده و تازه به دست مصرف کننده می رسد؟ کشاورزیِ شیمیایی عقلانی هم نیست. استفاده از نهاده های شیمیایی به خاک و آبِ کشاورزی صدمه می زند و در درجه اول سلامت کشاورز و خانواده اش را، بیش و پیش از آنکه سلامت مصرف کننده را به خطر اندازد، تهدید می کند.  بتستنس ینتسین تسینتس ینتس ینت سینتسینت سنتی سنت یسنت یسیت سنتیسن یت

همگام و همزمان با مراقبتِ اخلاقیِ کشاورزان، برنامه ریزان و سیاستگذاران که به مشارکت می اندیشند نیز پرداخت یارانه به نهاده های شیمیایی را به عنوان عملکردی ناعادلانه متوقف می کنند و این اعتبارات را در زمینه هایی به کار می بندند که توسط کشاورزانی که عادلانه و عاقلانه عمل می کنند مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، اقداماتی اتخاذ می کنند که فضاهای کسب و کار در مراکز شهری، شهرستانی و استانی بین تمامی فعالان اقتصادی، عادلانه توزیع شود. یعنی در کنار دکاندارانی که به فروش محصولات چینی و آرژانتینی و غیره مشغول اند، غرفه هایی برای ارج نهادن به تلاشِ تولیدکنندگان محلی و عرضۀ مستقیم تولید - به - مصرفِ محصولات تازه و محلی آنان در نظر گرفته می شود. با همین رویکردِ مشارکت - محور، برنامه ریزان و سیاستگذاران از ساختن سدهای بزرگ و یک کاسه کردن منابع آب برای بهره گیری کشاورزان بزرگ که بیشتر به صادرات می اندیشند، صرفنظر می کنند و اجازه می دهند که همه کشاورزان، خرد و کلان، در استفاده از آب رودخانه ها به صورت مشارکتی از این نعمت خدادی بهره مند شوند.  تبتسنت سنت سنیت نست نستینست ینست ینست نست ینتس ی

با مراقبت از عقلانیت و عدالت، رفتار آحاد جامعه به تدریج هماهنگ و هم افزا می شود و اتصال به نهاد خارجی سست و نهایتا منقطع می گردد. همزمان، سیاستگذاری های دولتی از زیرسازیِ اقتصادی برای تقابل و رقابت فعالان اقتصادی، به زیرسازی برای همزیستی و مشارکت آنان تغییر می یابد و بدینوسیله زنگ پایانِ بسیاری از نهادهای غربیِ مصرف گرا و زیانبار نواخته می شود. بدون شک، این تغییر مسیرِ عزتمندانه، قوی و راسخ است به صورتی که بسیاری دیگر از جنبه های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی جامعه را به اصلاح خواهد آورد.  بستنتسن نستی نستی نس یتنست ینتس نست ینست ینست ینست ینت سنت سنیت سنیت سنیت

مثلا در عرصۀ علمی، شاهد ظهور علوم، ابزار و فناوری هایی خواهیم بود که در نهایتِ خلاقیت، زمینۀ رعایت عدالت، عقلانیت و مشارکت را در جامعه بیشتر فراهم می کند: ماهیتِ پرسش های مخترعین تغییر خواهد کرد: آیا می توان در ساخت و ساز  از مصالحی بهره برد که به اندازۀ سیمان و آهن قوی باشد اما به اندازه این دو، مصرف کنندۀ انرژی های فسیلیِ گرانقیمت نباشد؟ با چه فناورهایِ جدیدی می توان بدون بهره گیری کلان از سوخت های فسیلی محیط خانه ها را در فصل گرما و سرما، مطبوع و راحت نگه داشت؟ برای پیشگیری از بیماری باید چگونه عمل کنیم تا از مصرف دارو و همکاری با نهاد فراملیتیِ درمانِ شیمیایی رهایی یابیم؟ چگونه می توانیم تولید محلیِ انرژی را گسترش دهیم به صورتی که هر خانه هم مصرف کننده و هم تولید کننده و فروشندۀ انرژی باشد؟ چه فناوری های جدیدی لازم است تا بتوانیم از آب بهتر استفاده کنیم و برای پاکسازی و تصفیه پساب ها مجبور به حمل آن به مکان های دوردست (یعنی ایجاد شبکه فاضلاب)، با صرف هزینه های گزاف نباشیم؟  تسنتنسی نستی نسیت نسیت نسیت نست نست نست نست ینست نست نس ینست

در واقع، معرفی هر یک از فناوری های مناسبی که به این ترتیب طراحی و ساخته می شود می تواند زمینه سازِ مشارکت بیشتر و رعایت عقلانیت و عدالت در سطح وسیع تری از جامعه باشد. برای مثال نگاه کنید به طرح «خانه، خانواده، امید، کار» که برای رفع چندی از دشوارترین و فراگیرترین مسایل قشرِ جوانِ جویای کار در روستاهای کشور، طراحی و از سوی این سایت به جمیع دستگاه های دولتیِ ذیربط و دانش آموختگان جوان روستایی تقدیم شده است. با مشارکت جوانان روستا از یک سو و مسئولان دستگاه های دولتی از سوی دیگر، و ترویج فناوریِ خانه سازیِ معرفی شده در این طرح، به تدریج نهادی بومی و ملی برای خانه دار شدن، ازدواج و اشتغالِ جوانانِ روستا شکل خواهد گرفت. تبنتسنت نست نسی نسیت نست ینس ینست ینست ینست ینست ینست ینس تینس

در پایان، تاثیر این مشارکت مردمی - دولتی در سطح کلان ملی، برای مقابله با تجاوزِ نهادهای فریبکارانۀ شرکت های بزرگ تجاری غرب، سریعتر و فراگیرتر خواهد بود اگر ملت ها بکوشند تا «پیشرفت» را بر اساس فرهنگ بومی خود تعریف کنند. تبیین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و دستیابی به سندی بالادستی برای راهنمایی برنامه ریزان و سیاستگذاران مصداقی از این حرکتِ ضروری و انقلابی در کشور ماست. از اساسی ترین اجزای این حرکت عظیم، تدوین شاخصی است که بتواند حرکت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی/فناوریِ کشور را به سوی اهداف عالیه خود به خوبی بسنجد. به عبارت دیگر، شاخص های اقتصادیِ موجود چون تولید ناخالص داخلی، تراز تجاری و ذخیره ارزی، از جمله معیارهای نظام سلطه برای شناسایی فرصت های سرمایه گذاری برای منافع سودجویانه خود است. بهره گیری از نهادهای سازنده و بومی اجازه می دهد که شاخص هایِ ارزش - محور و انسانی، مثل سلامت، میزان اوقات فراغت، تنوع و پایداریِ فرهنگی، پویایی و نشاط اجتماعی، آسایش جسمانی و روانی و حکمرانی خوب را به صورت کمی و کیفی اندازه گیری شود و معیار پیشرفت واقعی جامعه قرار گیرد. ت تسن تسنیت نستی نست نسیت نستی نست ینتس ینت سینت سنیت سنیت 

در ادامه:

مقدمه

چند نکته نظری

کاربرد در اقتصاد توسعه

شناسایی نهادهای استعماری

نهادسازی برای پیشرفت بومی

منابع