اادر خدمت اصلاح الگوی مصرف

سایت اطلاع رسانی اسفندیار عباسی

صفحه اصلی    معرفی سایت    تازه های سایت    همکاری با سایت   درباره اسفندیار عباسی    تماس با ما

مقاله ها و پیوندها:    بخش اول - آلودگی اطلاعاتی    بخش دوم - توسعه محلی 

خدمات پشتیبانی پژوهش            خدمات پشتیبانی نشر             خدمات پشتیبانی توسعه محلی

 برای پژوهشگران          برای اولیا و مربیان           برای برنامه ریزی و سیاستگذاری       

    ا مقاله ها و پیوندها - توسعه محلی و اصلاح الگوی مصرف ا

نمای بزرگتر1

تصاویر 3الف و ب. دو طرحِ ترکیبی که در آنها یک تالاب بزرگ به دو تالاب (بالا) یا سه تالاب (زیر) کوچکتر تقسیم شده است. اجزای تالاب ها، به ویژه محفظه های لوله ایستاده و تغذیه کننده، در تصاویر شناسایی شده اند. بیت سنت نتنسی تسنت یسنیتسم نتسنی تسمیتسمنیتمسنیت مسنت

نمای بزرگتر1

نمای بزرگتر

1تصویر 3ج. طراحی تالاب مصنوعی با دست. نیازی به کاغذ و میز و نوشت افزار حرفه ای برای طراحی تالاب نیست. اما دقت در اندازه گیری و گنجاندن کلیه جزییات ضروری است. تبتنستنس ینت یسنتیتسنتس نتسینتسنیت نست ینست ینستیا

نمای بزرگتر

     تصویر 4. در این نمونه، لوله ورودی پساب، بار خود را به لوله عرضیِ ابتدایی که کمی پایین تر از سطح تالاب درون لایه قلوه سنگی نصب شده است تحویل می دهد... بیشتر بخوانید تتست سنتنستی نستی نت سست یسن

نمای بزرگتر  1 تصویر 5 الف. سراسرِ یک طرفِ لوله های عرضی را در فواصل معین سوراخ می کنند تا توزیع پساب... بیشتر بخوانید   نیتسنت سنت سنتی نست ینست ینست ی

نمای بزرگتر  1 تصویر 5 ب. در این طراحی، لوله عرضیِ ابتدایی تالاب به جای اینکه در زیر لایه ای از قلوه سنگ قرار گیرد مستقیما روی آن قرار گرفته است... بیشتر بخوانید   نیتسنت

نمای بزرگتر 1

تصویر 5ج. این نمونه فاقد لوله عرضیِ ابتداییِ تالاب است. پساب در شیاری فرو می ریزد که به تدریج آن را به درون لایه قلوه سنگی توزیع و از آنجا به بستر تصفیه کننده تالاب هدایت می کند. تینتنت سنت سنتنت تنتنت نتن نستی                                                        

نمای بزرگتر1

تصویر 5د. در ظروفِ مرتبط با هم سطح آب در یک ارتفاع در تمامی ظروف دیده می شود. یتسنتس نتینستی نتسنت نتنتس نستی نتس نیتسنیت سنی

نمای بزرگتر     11

تصویر 6الف و ب. تصویر الف (بالا) جایگاه پساب انبار در ارتباط با تالاب را نشان می دهد. پساب جمع آوری شده در این محفظه زیرزمینی به سکون می رسد و... بیشتر بخوانید تبتست نستنستین ست ینت سین تس

فناوری های مناسب برای تامین و مصرف بهینه آب

راهنمای ساخت تالاب مصنوعی از نوعِ زیر سطحی با جریان افقی: ویژه بازیافتِ پسابِ واحدهای مسکونی در مناطق روستایی و شهرک های مسکونی برای مقابله با خشکسالی

بازگشت به فهرست کتاب

 نمایش مناسب برای چاپ (پی دی اف)ا

 3. مراحل طراحی تالاب

3.3. طراحی روی کاغذ

قبل از شروع به خاکبرداریِ تالاب ضروری است که طرح آن را روی کاغذ بکشیم. برای این کار نیازی به نوشت افزار ویژه، کاغذهای مخصوص طراحی و میز طراحی و غیره نیست. کاغذِ آ4، یک مداد، یک پاک کن و یک خط کش (یا متر خیاطی) کافی است. پس از انتخابِ مکان و تعیینِ افتادِ (جهت گیریِ) نهایی تالاب، کار طراحی بر روی کاغذ شروع می شود. پیش از هر چیز باید مقیاس طرح را انتخاب کنیم. یعنی مثلا هر 10 متر روی زمین را برابر با 1 سانتی متر روی کاغذ بگیرید. محدوده تالاب را، همانطور که در تصویر 3ج دیده می شود، با یا بدون خط کش، اما با حفظ اندازه ها در مقیاسی که انتخاب کرده ایم ترسیم می کنیم. تیت سنتسن نست ینستی نست بسنتب سنت سنت بسنبت سنب تسنبتس سنبتسنبت سنبتسنبت س

بخش بندی تالاب 

اگر چه در تالاب های کوچک نیازی به بخش بندی نیست، اما در تالاب های بزرگتر بخش بندی بستر آن به چند قسمت به کارآیی آن می افزاید. به این منظور پس از ترسیم مرزهای بیرونی تالاب، محدوده مشخص شده را به چهار قسمت مساوی تقسیم می کنیم. این تقسیم بندی 4 گانه از این جهت مهم است که بخش اول و دوم، به واسطه دریافتِ پساب با بیشترین ناخالصی، می باید با تراکم بیشتری از گیاهان تالابی مجهز شود. همچنین در این بخش ها بهتر است از گیاهان تالابی مقاوم تری (یعنی آنها که دارای ریشه های متراکم تری هستند) استفاده گردد. از این طریق، انبوه بیشتری از ریشه ها، پساب ورودی را صافی می کند و آب پاکیزه تری را به بخش های بعدی تحویل می دهد. بخش بندی تالاب همچنین کار لایروبی تالاب را تسهیل می کند. عملیات لایروبی فعالیتی است که برای تالاب هایی که دارای پساب انبار اند به ندرت، هر 10 تا 20 سال، ضروری می شود. تیتسنت سنت نست نست ینت سنیت سنیت سنت بسنبت سنبت سنبت سنسن بسبت

بخش بندی تالاب برای عملکرد بهترِ آن نیز مطلوب است. معمولا در هنگام ساختِ تالاب، بخش های کوچکتر آن را با ریختن خاکریز مشخص می کنند. درازایِ نیمه تمام این خاکریزها که تنها کمی بیش از نیمی از عرض تالاب را سد می کند (تصویر 3ج)، موجب می شود که سرعت حرکت پساب درون تالاب کاهش یابد و نتیجتا تمامی نقاط یک بخش را به طور مطلوب اشباع کند قبل از اینکه راهیِ بخش بعدی شود. به این صورت شرایط اشباعِ یکسانِ بسترِ تالاب که مطلوب ماهیت زیستی تالاب هاست به دست می آید.  تینتسن سنتنسیت نست ینست ینت سینتسینستتیتنست نست نست نست ینتس نی یتنتنست

همانطور که در مقدمه اشاره شد، این راهنما به منظور احداث تالاب های مصنوعیِ کوچک و متوسط است که برای جوامع روستایی و شهرک های مسکونی با تعداد واحدهای نسبتا محدود مناسب می باشد. در اینجا گفتنی است که علاوه بر مدیریت جریان آب در بستر تالاب، دلیل دیگری نیز برای بخش بندی کردن این سازه ها وجود دارد. در تالاب های بزرگتر هر یک از بخش های تالاب را طوری احداث می کنند که خود به صورت تالابی کاملا مستقل عمل کند. در اینصورت هر یک از بخش های تالاب به طور جداگانه دارای محفظه لوله ایستاده (تصاویر 16-14) و یا حوضچه های سیمانی موسوم به «سرریز» یا «آب بند» برای تنظیم سطح آب در بستر تالاب اند. همچنین هر یک از بخش ها دارای محفظه تغذیه کنندۀ جداگانه ای جهت توزیع یکسان پساب به لوله عرضیِ ابتدایی تالاب است. آب بندها برای تالاب های بسیار بزرگ ساخته می شوند لذا در این راهنما به توصیف آنها نمی پردازیم. اما لازم است در مرحله طراحی لوله گذاری، محفظه لوله ایستاده و محفظه تغذیه کننده را برای هر یک از بخش های تالاب به صورت جداگانه مد نظر قرار دهیم. لذا در زیر، در بخش طراحی لوله گذاری، به طور مختصر به توصیف عملکرد این جزییات تالاب ها می پردازیم.  در تصاویر 3الف و ب دو نمونه از چگونگی بخش بندی یک تالاب به تالاب های کوچکتر و مستقل دیده می شود. تبتن سنتی نس ینس ینس ینتس ین سنیت سنت ینست ینست ینت سنیت سن یتنست

طراحی لوله گذاری

در مرحله طراحی، جزییاتی چون لوله گذاری نیز باید در نظر گرفته شود. علاوه بر لوله ورودی پساب و لوله خروجیِ آب تصفیه شده، لوله ای عرضی برای توزیع یکسان و یکنواخت پساب در ابتدای تالاب و لوله ای مشابه برای جمع آوری آب تصفیه شده از سراسر عرض تالاب در انتهای آن در نظر گرفته می شود. این دو لولۀ عرضی را طوری در طراحی قرار می دهند که کل عرض تالاب را در هر دو مکان (ابتدا و انتها) بپوشاند. روی این لوله ها را در فواصل معین سوراخ می کنند. قطر این لوله ها و فاصله سوراخ ها از هم و گشادی و تنگی این سوراخ ها را بر اساس میزان پسابِ ورودی و حجم آبِ خروجی تالاب تعیین می کنند. بتنتسنت سنتنستینست ینست ینست ینتس ینت سنیتنسی نستی نست ینس تینست ینست ینست ین تسی

هدف این است که آبی که وارد سیستم تالاب می شود به طور یکسان از تمامی طول لوله عرضی تراوش و حرکت خود را به سوی انتهایِ پایین دستی تالاب به صورت یکسان آغاز کند. این حرکت باید به نحوی باشد که هیچ نقطه ای از تالاب خشک نماند و کل بستر آن و ریشه های گیاهان تالابی همواره در حالت اشباع از آب باشد. در تالاب هایی که عرض کمی دارند یک لوله ورودی پساب کافی است. این لوله، پساب را به نقطه میانی لوله عرضیِ ابتداییِ تالاب تحویل می دهد. یتسنتسنی سنتی یتنست نست نست ینتس ینتس ینت سنی نسی تنس یتنس تینست ین

در نصب لوله عرضیِ ابتدایی از روش های لوله گذاری متنوعی پیروی می شود.  تصاویر 4 و 5 در حاشیه این صفحه برای نشان دادن این تنوع آورده شده است. اطلاعات بیشتر در بخش لوله گذاریِ تالاب آمده است.  تینتنست نستنست ینتسنیتسنیت نستی نست ینست ینست ینست ینت سنی تنست ی 

لوله ایستاده برای تنظیم سطح آب در تالاب

لوله ایستاده، همانطور که از اسمش پیداست، لوله ای است که به صورت عمودی در مسیر آب خروجی از تالاب قرار می گیرد. آب تصفیه شده از این لوله به داخل محفظه آن سرریز می شود و سپس توسط لوله ای که در کف محفظه نصب شده کلا به خارج از تالاب یا به بخش بعدی آن هدایت می شود. این لوله عمودی را طوری به لوله خروجی آب وصل می کنند که قادر به کج شدن است. وقتی که لوله در حالت کاملا عمودی قرار می گیرد، سطح آب درون بستر تالاب در بیشترین ارتفاع خود واقع می شود. با کج کردن لوله ایستاده می توان به تدریج از سطح آب تالاب کاست، حتی به حدی که تالاب کاملا از آب تخلیه شود. گاه برای امور لایروبی، چنانچه لازم شود، تخلیه کامل تالاب ضروری است. از سوی دیگر، با رساندن آب به بیشترین سطح خود می توان با علف های هرز تالاب مبارزه کرد. از سوی دیگر،  هر چه سطح آب در تالاب بالاتر باشد، مدت زمانی که پساب در تالاب می ماند و تصفیه می شود بیشتر است. حالات مختلف لوله ایستاده در تصاویر 16-14 نشان داده شده است. بتستس نتسنیتسنت ینس تینستینست ینتسنی سنتی سن یسن ینس ین سنی سنی سنی

عملکرد لوله ایستاده بر اساس قانونی در علم فیزیک موسوم به ظروف مرتبطه است. بر اساس این قانون اگر چند ظرف را به هم متصل کنیم و مقداری آب به ظرف اول اضافه کنیم، آب در تمامی ظروف توزیع می شود به نحوی که سطح آب در تمامی آنها، صرفنظر از حجم و شکل هر ظرف، به یک میزان بالا می آید. تبتنست سنتینست ینست ینس

همانطور که در تصویر 5د دیده می شود، اگر چه شکل لوله ها و حجم آنها متفاوت است، آب در همه ظروف به یک میزان بالا آمده است. اگر کمی از آب را از یکی از لوله ها خارج کنیم، سطح آب در همه لوله ها پایین می رود تا دوباره با هم هم سطح و تراز شوند. حالا اگر قاعده این ظروف را از حالت تراز در بیاوریم، یعنی این ساختار را به طرف راست متمایل کنیم، از آنجاییکه سطح آب در تمامی ظروف باید با زمین تراز بماند، سطح آب در لوله ای که در انتهای شیب قرار می گیرد بالا می آید و در لوله ای که در آغاز شیب قرار گرفته پایین می رود. و دقیقا به همین دلیل است که در تالاب های طولانی، به علت شیبِ ملایمی که کف تالاب دارد، از کارآییِ لوله ایستاده برای تنظیم سطح آب در  تمامی تالاب کاسته می شود. با این نتیجه که سطح آب در ابتدای تالاب پایین تر از وسط تالاب و انتهای آن قرار می گیرد. به این پدیده «سرخالی شدن تالاب» می گویند.تتبتسن نستنستینتس نتسنتی نست ینست ینست ینست نیتسنی نسیس ینتس نیتت

برای پرهیز از سرخالی شدن تالاب ترجیحا، چنانچه زمینِ موجود اجازه دهد، نسبت عرض به طول تالاب را بیشتر می گیرند. ولی اگر به لحاظ محدودیت زمین، عریض تر ساختن تالاب امکانپذیر نباشد، یک تالاب طولانی را به چند تالاب کوتاه تر تقسیم می کنند. (تصاویر 3الف و ب)  هر یک از تالاب های کوچکتر مجهز به یک محفظه لوله ایستاده برای تنظیم سطح آب در آن تالاب است. از این طریق اختلاف سطح کف تالاب های کوچکتر از ابتدا تا انتها زیاد نخواهد بود و لذا از پدیده سرخالی شدن تالاب کاسته می شود. تبتنس نست نتسنیت نسیبتیتنس نستی نستنسی نس ینست ینتسنیت سنیت سنتی نست ینس  سین سن ینس تینت سی 

محفظه تغذیه کننده تالاب

در تالاب های کم عرض، مقدار پساب موجود به صورت کم و بیش یکسان لوله عرضی را پر می کند و آب به یک میزان از سوراخ های این لوله به داخل بستر تالاب تراوش می کند. اما در تالاب هایی که عرض وسیعی دارند، یک لوله ورودیِ پساب کافی نیست و چندین لوله کارِ رساندن یکسانِ پساب به سراسرِ لوله عرضی را بر عهده دارند. برای اینکه مقدار پسابی که در تمامی نقاط به لوله عرضی می رسد کم و بیش یکسان باشد، از محفظه تغذیه کننده تالاب استفاده می کنند. (تصاویر 3الف و ب) معمولا کارکردِ این محفظه به این صورت است که ابتدا پساب در آن تا حد مشخصی جمع می شود و سپس با عملکردِ خودکارِ یک سیفون، پساب جمع شده به طور مساوی به درون لوله های ورودی پساب فلاش زده می شود و بدینصورت پساب، به صورت یکسان، به نقاط مختلف در طول لوله عرضیِ ابتداییِ تالاب می رسد.  تسنتسن ینستنست ینستنیتس نیتسنی سنی نست نس نست نی سنی سنیسنی

طراحی پساب انبار

پسابی که برای تصفیه به تالاب رسانده می شود، اگر چه حاوی فضولات انسانی و دامی نیست، خواه نا خواه شامل ذرات معلقی است که مثلا در ظرفشویی منازل به آن اضافه شده است. مسلما ذرات معلقِ بسیار ریز در فرآیند صافی شدنِ پساب در بستر ریگی-شنیِ تالاب از آب زدوده می شود اما ذرات درشت تر به مرور موجب گرفتگی مجاری تالاب می شود اگر طراحی تالاب به پساب انبار مجهز نباشد. از این رو بخشی از طراحی تالاب به جایگاهی برای آرام گرفتن پساب برای مدتی و ته نشستِ ذرات معلق آن پیش از تحویل آن به تالاب اختصاص دارد. این «پساب انبار»  را می توان در فاصله چند متری تالاب یا کمی دورتر در جایی که زمینِ کافی و مناسب برای ساختن آن موجود باشد حفر کرد. کف و دیوارهای پساب انبار می باید با قیرگونی در برابر نشتِ آب کاملا عایق کاری شود.   تبتسنت نستی نست ینت سنیت نسیت نسیت نست ینست ینستین سین 

لجن حاصله از این ته نشست طبق برنامه ای منظم قابل استخراج است. (راه اندازی و نگهداری) این ذرات، به شرطی که آلوده به مواد شیمیایی، دارو یا فلزات سنگین نباشد، برای تبدیل به کمپوست (ضایعات تبدیل شده به کود) برای مصرف در باغات و مزارع ارزشمند است. فرآیند تصفیه تالابی قادر است که از طریق فعل و انفعالات مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیکی بسیاری از ناخالصی های زیانبار پساب را خنثی کند. (نگاه کنید به «تالاب چگونه پساب را تصفیه می کند؟») اما از آنجاییکه پسابِ درون پساب انبار هنوز از این فرآیند عبور نکرده بهره برداری از لجن آن در کشاورزی می باید با احتیاط ویژه همراه باشد. در اینجا گفتنی است که احداث تالاب مصنوعی برای بازیافتِ پسابِ یک جامعه فرصت خوبی برای فرهنگ آموزی به جامعه ای است که از آن بهره برداری می کند. عموما همان مواد مصرفی که برای سلامت انسان ها زیانبار است، ضایعات حاصله از زندگی آنها را نیز برای بازگشت به طبیعت نامناسب می کند. با اصلاح الگوی مصرف، یعنی پرهیز از مواد مصرفیِ خانگیِ غیر قابل بازیافت یا آلوده به مواد شیمیایی و فلزات سنگین، می توان از کلیه ضایعات، پس از کمپوست کردن، در کشاورزی بهره برداری کرد. اما اگر برنامه احداث تالاب با این گونه آموزش همراه نباشد، باید از افزودن این لجن به اراضی زراعی جدا خودداری کرد. بی بینت  تینتسن سنت نست ینت سینت سنیت نسیت نست نس ینست ینتس ین تسین سنی

اندازه پساب انبار به حجم پساب موجود بستگی دارد. در بخش لوله گذاری در مورد روش اندازه گیری میانگین میزان پساب در روز برای انتخابِ اندازه لوله های مناسب برای تالاب توضیحاتی داده شده است. برای تمرین اندازه گیری ابعاد پساب انبار در اینجا فرض می گیریم که روزانه به طور میانگین مثلا 32 متر مکعب پساب وارد سیستم تصفیه تالابی ما می شود. بر اساس این رقم می خواهیم ابعاد پساب انبار در تصویر 6ب را محاسبه کنیم. برای انجام این محاسبه همچنین فرض می گیریم که مدتِ سکونِ پساب در محفظه را می خواهیم برابر با 18 ساعت (یعنی سه چهارم روز، 0/75 روز) قرار دهیم. مدت زمان ماندگاری پساب برای ته نشستِ ذرات معلق آن در پساب انبار بین 12 تا 36 ساعت معمول است. مسلما هر چه بر این زمان افزوده شود میزان بیشتری از ذرات معلق ته نشین می شود. عمق 2 متر برای دسترسی آسان تر در هنگام تخلیه لجن مناسب است. پهنای پساب انبار واقعا بستگی به عرض زمینی دارد که برای احداث این محفظه زیرزمینی در نظر گرفته شده است و در صورت لزوم می تواند کمتر باشد.بت تبنتنیت نست نتسینسسنتسنت نستیسن یتسنتی نت نست نست ینت سنیت نسیت نسیت نسیت نستی ن

ست

به طور خلاصه، هر کدام از سازه هایی که در فرآیند طراحی تالاب در نظر گرفته می شود را می باید پیش از اجرایی شدن آن در محل، روی کاغذ با مداد ترسیم کرد. برای دقت بیشتر و کار آسان تر در هنگام اجرای پروژه، در کنار طرح هر یک از سازه ها جزییات ساخت، از جمله اندازه ها و مواد لازم  مثل خاک رُس برای زیرسازی، انواع و مقدار لوله برای لوله گذاری، قلوه سنگ، ریگ و شن برای بسترسازی، گیاهان تالابی مناسب و غیره می باید تخمین زده و نوشته شود. تهیه چنین طرحی بر روی کاغذ به عنوان ابزاری برای برآوردِ هزینه ها پیش از اجرای پروژه، تشخیص و رعایتِ تقدم و تأخر مراحل اجرای کار، و نیز تقسیم کار بین افرادی که در امر احداث تالاب با هم مشارکت دارند الزامی است. بنتنس نست نت سنیت نست ینستی نت سین سین سنی نس ینیست ن ستین تسنی سنیت نس تین ستی

ا<< قبل   فهرست   بعد >>ا